“BÃI RÁC” CONTAINER NGÀY CÀNG PHÌNH TO

Ông Trịnh Thế Cường, Trưởng phòng Vận tải và Dịch vụ hàng hải, Cục Hàng hải cho biết, nếu như năm 2009 hàng hoá container thông qua cảng biển Việt Nam đạt 5.539.000 TEUS, năm 2010 đạt 6.521.000 TEUS, thì đến năm 2013 đã đạt 8.527.000 TEUS, năm 2014 đạt 10.240.000 TEUS. Con số trên cho thấy, sản lượng hàng hoá vận tải bằng container thông qua cảng biển Việt Nam đã tăng lên 184% chỉ sau 5 năm. Đồng hành với sự tăng trưởng vượt bậc đó, là các cảng biển đã trở thành những bãi rác công nghiệp đúng nghĩa. Ở đây, nguyên nhân do Luật xuất hiện các “lỗ hổng”, đặc biệt là chính sách tạm nhập tái xuất. Nhiều doanh nghiệp tham gia tạm nhập, nhưng khi không được tái xuất (có khả năng cả buôn lậu và gian lận thương mại) đã bỏ cả hàng hóa. Chi phí gửi bến bãi gấp hàng chục lần giá trị hàng hóa. Đó là chưa kể đến ô nhiễm đến môi trường cụm cảng ngày một nghiêm trọng.

Chúng tôi có mặt tại Cảng Chùa Vẽ, Hải Phòng, đã nhãn tiền không ít container vô chủ nhiều năm gây ô nhiễm nặng nề. Cụ thể như 2 container thuốc lá (doanh nghiệp “ma”) “nằm” từ năm 2006. Vỏ container mục ruỗng, bốc mùi nồng nặc. Hay 5 container săm lốp, vật liệu ôtô, ắc quy trì, hầm bà làng “nằm” từ năm 2009, nước ngấm, rỉ nước bốc mùi a xít chát chúa. Hoặc 4 chiếc container hàng đông lạnh “nằm” 1 năm, mùi hôi của phân hủy nội tạng động vật gây ô nhiễm cả vùng…

Ông Vũ Nam Thắng, Giám đốc Cảng Chùa Vẽ cho biết, container về đến cảng đều “hợp lệ” về giấy tờ, nhưng sau thời gian nhiều lần “ký gửi” không thể tìm ra chủ nhân, vì hầu hết là các công ty “ma”. Cảng không thu được phí, còn phải chịu sự ô nhiễm. Hải quan, công an kinh tế vào cuộc nhưng cũng không tìm ra được “thủ phạm”. Tiến hành tiêu hủy, vấp phải nhiều rào cản về cơ chế.

Loay hoay và bức xức

Theo ông Thắng, đa phần container tồn đọng đều thuộc diện hàng hóa tạm nhập tái xuất. Người đứng tên lô hàng là các tổ chức, cá nhân nước ngoài hoặc người vận tải không trực tiếp ký hợp đồng vận chuyển với chủ hàng mà ký qua bên trung gian. Do vậy, khi “thao tác” tái xuất gặp vấn đề, hàng hóa đã đình lại cảng, không rõ chủ nhân. Ở đây, Luật đã bị tư thương lợi dụng kẽ hở để gian lận thương mại, vi phạm pháp luật. Giá trị kinh tế vì thế thất thoát. “Nhiều container tồn đọng đã cộng dồn các loại phí lên đến hơn 300 triệu đồng/container. Giá trị hàng hóa thấp hơn nhiều. Nhiều doanh nghiệp bỏ của chạy lấy người” – ông Thắng nhấn mạnh

Theo ông Nguyễn Nhật, nguyên Cục trưởng Cục Hàng hải Việt Nam, ở đây còn có một phần “lỗi” từ quy định chưa “khớp” và nhiều thủ tục của Bộ Tài chính, Bộ Công thương, Tổng cục Hải quan còn rườm rà. Đơn cử như việc xác lập quyền sở hữu của Nhà nước đối với hàng hoá tồn đọng theo quy định Điều 13 của Thông tư số 203/2014/TT-BTC do Cục Hải quan chủ trì chưa có hiệu quả, doanh nghiệp kinh doanh kho bãi là đơn vị chịu tác động trực tiếp nhưng lại không được chủ động trong việc thanh lý hàng. Hay như Bộ Công thương cấp phép nhưng lại chưa quy định trách nhiệm của các doanh nghiệp được cấp Mã tạm nhập tái xuất. Vì thế, doanh nghiệp vô tư nhập khẩu tràn làn sang nước thứ 3 để kiếm lời, còn ùn tắc, tồn đọng, lãng phí dồn cho cảng biển…